Yestok.pl

Opracowanie powstało w oparciu o wersję programu Word 2007.

Elementy graficzne są naturalnymi składnikami opracowania możliwymi do wstawienia za pomocą współczesnych edytorów tekstowych. W dokumencie mają one różną wagę i znaczenie. Czasami – jak np. inicjały – służą nadaniu tekstowi pewnej odmienności a czasami – jak np. w przypadku wykresów – prezentują istotne informacje związane z tekstem. To pierwsze zastosowanie omówiłem w dwóch opracowaniach. W pierwszym: „Wykorzystywanie efektów czcionki do uatrakcyjniania dokumentu programu Word”, w którym oddzielne rozdziały poświęciłem inicjałom i grafice WordArt i w drugim: „Word. Linia pozioma”, w którym opisałem wstawianie linii poziomej do wyodrębniania różnych części opracowania. Drugie zastosowanie omówiłem w artykułach „Tworzenie wykresów w programie Word” i „Word. Wykres na tle mapy”.

Zarządzanie obiektami graficznymi.

Oprócz tych czterech wspomnianych elementów graficznych, czyli „Inicjału”, „Linii poziomej”, „WordArtu” i „Wykresu” wystąpić mogą jeszcze: „Obrazy”, „Obiekty clipart”, „Kształty” i „Obiekty SmartArt”. Spośród wymienionych jedynie „Inicjały” i „Linia pozioma” mają odrębny sposób zarządzania nimi. Obiekty te nie wykorzystują, dedykowanych im we wstążce narzędziowej programu, dodatkowych zakładek. Wszystkimi pozostałymi typami obiektów, po ich uaktywnieniu, można zarządzać dodatkową, dedykowaną temu konkretnemu obiektowi, zakładką lub zakładkami z zestawem ikon przeznaczonym do obsługi obiektu. Przypomnę, że obiekt typu „Wykres” zarządzany jest trzema dedykowanymi zakładkami. Przedstawiam je na rysunku poniżej.

Aby wyróżnić te zakładki Word generuje jedną zakładkę wyniesioną ponad poziom zakładek dotychczasowych i umieszcza w niej nazwę obsługiwanego obiektu. W tym przypadku jest to nazwa „Narzędzia wykresów”. Poniżej niej znajduje się przynajmniej jedna zakładka oferująca możliwości zarządzania obiektem. Dla obiektu typu „Wykres” takie zakładki są trzy: „Projektowanie”, „Układ” i „Formatowanie”. We wszystkich obiektach występuje co najmniej zakładka „Formatowanie”.

Grafika w nowych i starych dokumentach Worda.

Zanim zacznę omawiać aspekt umieszczania elementów graficznych muszę dodać uwagę dotyczącą dokumentów przygotowanych w wersji Worda starszej niż 2007. Word umożliwia odczytanie i edycję takich dokumentów, umożliwia także zapisanie dokumentu w starszym standardzie. Potocznie różnice w zapisie postrzegane są poprzez inne rozszerzenie nazwy pliku. W nowszym standardzie rozszerzeniem nazwy są litery DOCX, w starszym – DOC. Starszy standard zapisu obowiązywał dla programów Word do wersji 2003. Różnice między standardami dokumentu znajdują także odbicie w nieco innym wyglądzie ikonek symbolizujących plik na liście nazw. Na rysunku 2. pokazuję powiększone ikony reprezentujące pliki dokumentów Worda. Po lewej stronie odwzorowanie pliku starego standardu (DOC) po prawej – nowego (DOCX).

Word sygnalizuje fakt edytowania dokumentu przygotowanego w starszej wersji umieszczając informację o tym, że dokument przetwarzany jest w trybie zgodności. Ten sam komunikat pojawi się także wtedy, gdy dokument zostanie zapisany w starym standardzie. Komunikat widoczny jest w pasku informacyjnym programu. Pokazuję to ilustracja poniżej.

Praca w trybie zgodności oznacza, że dostępne będą tylko te ustawienia, które można było ustawiać w starym standardzie. Aby unaocznić różnicę przedstawiam ilustrację fragmentu zakładki „Formatowanie” w zakładce „Narzędzia obrazów”.

Dla plików nowego standardu istnieje grupa poleceń „Style obrazu”, podczas gdy dla plików starego standardu w jej miejscu znajdują się dwie grupy poleceń: „Efekty cienia” i „Obramowanie”. To nie jedyna różnica w działaniu Worda w odniesieniu do wykorzystanego standardu zapisu. Kliknięcie prawym przyciskiem myszki na obiekcie graficznym może dla niektórych z nich otwierać różniące się wyglądem menu kontekstowe oraz inaczej wyglądające okienka dialogowe wybranego menu. Dla zacytowanego w powyższym przykładzie obiektu typu „Obraz” wywołanie z menu kontekstowego polecenia „Formatuj obraz” przywoła okienka dialogowe właściwe dla programu, który taki obiekt obsługuje. Dla starego standardu będzie to okienko wyglądało następująco:

W Wordzie 2007 to samo polecenie otworzy okno dialogowe jak na ilustracji poniżej.

Piszę o tym tyle szanowny czytelniku, dlatego że gdy zdarzy Ci się sięgnąć do starych plików, zapisywanych jeszcze z rozszerzeniem DOC, możesz zostać zdezorientowany innym wyglądem wstążki i otwieranych okienek dialogowych. W przypadku starych plików, dla których Word pracuje w trybie zgodności można uruchomić proces konwersji przekształcając dokument do nowego standardu. Odpowiednie polecenie znajduje się na liście poleceń, w Wordzie 2007 wywołanym przyciskiem Office, w nowszych Wordach – w zakładce „Plik”, jak sądzę. Polecenie to pojawia się i jest dostępne tylko wówczas, gdy Word pracuje w trybie zgodności.

Obiekty graficzne w dokumencie.

Artykuł omawia cztery rodzaje obiektów graficznych, „Kształty”, „Obrazy”, „Obiekty Clipart” i „SmartArt”. Każdy z obiektów graficznych zajmuje pewną prostokątną przestrzeń w dokumencie. Kiedy wskaźnik myszki znajdzie się w obszarze obiektu, jego kształt się zmieni. Będzie przedstawiał strzałkę nachyloną w lewo a w przypadku kształtu i clipartu dodatkowo z czterema czarnymi strzałkami przymocowanymi do grota. Symbol ten widoczny jest na ilustracji poniżej w zaciemnionym prostokącie. Kliknięcie lewym przyciskiem myszki przy takim wyglądzie wskaźnika, zaznaczy obiekt. Zostanie on otoczony uchwytami. Taką sytuację prezentuje rys. 8.

Taki sposób wyróżnienia obiektów aktywnych dotyczy wszystkich obiektów z wyjątkiem wykresów i SmartArt. Obszar obiektu wyznacza prostokąt. W jego wierzchołkach znajdują się okrągłe a w połowie krawędzi łączących wierzchołki kwadratowe uchwyty. Każdy z uchwytów można „chwycić” myszką i przeciągając, zmienić kształt obiektu. Uchwyty znajdujące się w połowie krawędzi pozwalają na zmianę tylko jednego wymiaru obiektu, narożnikowe – pozwalają zmienić dwa wymiary od razu. Uważny użytkownik zauważy zapewne różnicę między uchwytami obiektów „Obrazy” i „Clipart” a „Kształtami” i „WordArt”. Nie wpływają one na sposób funkcjonowania uchwytów a tylko pomagają rozróżnić rodzaj obiektu.

Z górnej krawędzi ramki, ze środkowego uchwytu, pionowo w górę wyniesiony jest dodatkowy, różniący się kolorem, uchwyt. Naprowadzenie wskaźnika myszki na ten znacznik zmienia jej kształt w ten sposób, że przy grocie strzałki pojawia się czarna, zawinięta koliście strzałka. Naciśnięcie i przytrzymanie lewego przycisku myszki zmienia kształt tej strzałki na cztery strzałki tworzące okrąg. Przesuwanie myszki z naciśniętym lewym przyciskiem spowoduje obracanie obiektu. Ten uchwyt zawsze umieszczany jest nad górną krawędzią ramki obiektu. Jeśli widać go w innym miejscu to oznacza to, że obiekt został już obrócony.

W obiektach typu „Kształt” i „WordArt” może pojawić się jeszcze jeden typ znacznika. W przykładzie na rys. 8. jest to żółty romb. Przeciąganie tego znacznika zmienia kontur obiektu. Dla pewnych kształtów znacznik ten nie występuje dla innych może być ich więcej niż jeden. W tym ostatnim przypadku każdy steruje innym elementem konturu.

Kliknięcie w obiekt typu „Wykres” lub „SmartArt” aktywuje go w inny sposób. Przykład przedstawia rys. 9.

Obiekt otoczony jest specyficzną ramką, w której rolę uchwytów spełniają umieszczone na jej obrzeżach kropeczki. Te obiekty nie mają uchwytu pozwalającego na ich obracanie. W tym miejscu warto wspomnieć o pewnych właściwościach zmieniania wymiarów obiektów za pomocą myszki. Jeśli podczas zmiany rozmiarów obiektu będzie naciśnięty klawisz CTRL – rozmiary obiektu będą się zmieniały w taki sposób, aby środek obiektu pozostał w tym samym miejscu. Jeśli podczas zmiany rozmiaru naciśnięty będzie klawisz SHIFT, rozmiary będą się zmieniały z zachowaniem proporcji oryginału.

Zaznaczenie (uaktywnienie) obiektu graficznego powoduje pojawienie się dodatkowej nadrzędnej zakładki – wyniesionej ponad poziom standardowych zakładek – zatytułowanej „Narzędzia…” (w miejscu wielokropka pojawia się nazwa rodzaju obiektu graficznego), której przyporządkowane są kolejne zakładki narzędziowe. Przykład zilustrowany jest na rys. 1.

Zakładki te pozwalają na edytowanie obiektu w szerokim zakresie możliwości. Na przykład opisany powyżej sposób zmiany rozmiarów obiektu za pomocą myszki, nie pozwala na dokładne ustalenie rozmiarów. Można to jednak zrealizować za pomocą odpowiedniego polecenia zawartego w zakładce. Dla wszystkich obiektów graficznych jedną z dedykowanych zakładek – a czasami jedyną – jest zakładka „Formatowanie”. Znajduje się w niej grupa poleceń zatytułowana „Rozmiar”. Przykładowy fragment wstążki zawierający tę grupę przedstawia rys. 10.

W grupie tej zawsze znajdują się dwa okienka pozwalające ustalić wysokość i szerokość obiektu. Polecenie „Przytnij” widoczne na ilustracji znajduje się tylko w „Narzędziach obrazów” i także pozwala zmienić rozmiar przedstawionej grafiki. O ile jednak podanie nowych wielkości wysokości i szerokości przeskalowuje grafikę do podanych nowych wymiarów to polecenie „Przytnij” wystawia na obrzeżu grafiki nowy typ uchwytów. Uchwyty te można przesunąć tak, aby wyznaczyć wymagany do wyświetlenia fragment obrazu.

We wszystkich dedykowanych zakładkach, za wyjątkiem „Narzędzi grafiki SmartArt”, można w grupie „Rozmiar” otworzyć okno dialogowe pozwalające ustalić dodatkowe parametry związane z obiektem graficznym. Okno otwierane jest małym przyciskiem leżącym na prawo od nazwy grupy. Położenie tego przycisku zaznaczyłem na rys. 10. Jego naciśnięcie otworzy okienko dialogowe pozwalające podać dalsze niezbędne parametry. Wygląd okna zależy od rodzaju obiektu, którego dotyczą rozmiary.

Lokowanie obiektu graficznego.

Każdy obiekt graficzny umieszczany w dokumencie pojawia się w nim albo poprzez mechanizm wstawienia obiektu albo poprzez narysowanie obiektu. Rysowanymi obiektami są jedynie kształty, pozostałe obiekty są wstawiane. Jednocześnie każdy obiekt graficzny jest lokowany w odniesieniu do wybranych punktów odniesienia w dokumencie. Istnieją dwa podstawowe lokowania obiektu. Pierwsze określane jest terminem: „Równo z tekstem”, drugie – „Ramką”.

„Równo z tekstem” oznacza, że obiekt będzie w dokumencie traktowany jak jeden ze znaków tekstu. Punktem odniesienia jest sąsiadujący z obiektem znak. Obiekt graficzny można przenosić wyłącznie w obrębie istniejących akapitów, analogicznie jak przenoszenie liter czy wyrazów. Ponieważ obiekty graficzne są zazwyczaj większe niż otaczające je w akapicie litery, to wysokość wiersza zawierającego taki obiekt jest powiększona tak, aby cały obiekt był widoczny. Wysokość wiersza nie zwiększy się, jeśli w parametrach ustawień opcji „Akapit” zdefiniowano parametr dla opcji „Interlinia” na: „Dokładnie”.

Tego typu lokowanie obiektu wykorzystuje się najczęściej do umieszczania w tekście niestandardowych symboli, które mają być jednocześnie częścią i treścią wiersza. Przykładem takiego wykorzystania jest ilustracja 11. W tekście opracowania autorka używała symboli nutowych jak normalnych znaków występujących w akapicie. W wierszu tekstu występują trzy kolejno występujące po sobie obiekty graficzne. Na ilustracji są zaznaczone. Wielkość obiektów nie odbiegała zbytnio od wysokości użytej czcionki, więc różnice w interlinii są niezauważalne.

W ten sposób można umieścić w dokumencie także samodzielny obiekt, np. ilustrację, należy wówczas w jednowierszowym akapicie umieścić wyłącznie ten jeden obiekt. Obiekty lokowane równo z tekstem podlegają regułom formatowania znaków w akapicie.

Po zainstalowaniu Worda, „fabryczne” ustawienia są takie, że wstawiane obiekty graficzne lokowane są „Równo z tekstem”. To ustawienie można zmienić w opcjach programu Word. (Opcje programu Word – Zaawansowane – Wycinanie, kopiowanie i wklejanie – Wstaw/wklej obrazy następująco: – rozwijana lista opcji).

„Ramka” oznacza, że granice obiektu stanowią jednocześnie niewidoczną ramkę i to właśnie ramka jest lokowana w dokumencie. Ramka daje się przeciągnąć w dowolne miejsce w obszarze dokumentu i ten sposób jej umieszczania jest najczęściej stosowany. Obiekty graficzne, które są rysowane są zawsze umieszczane w ramce. Wielu użytkownikom to całkowicie wystarcza. Warto jednak wiedzieć, że ramkę można bardzo precyzyjnie umieścić w dokumencie. W tym celu należy wybrać punkty odniesienia dla poziomego i pionowego położenia ramki oraz zdefiniować stosowne odległości. Punktem odniesienia ramki mogą być różne części dokumentu. Dla położenia poziomego mogą to być: margines, strona, lewy margines, prawy margines, wewnętrzny margines, zewnętrzny margines, znak lub kolumna. Dla położenia pionowego punktami odniesienia mogą być: margines, strona, wiersz, górny margines, dolny margines, wewnętrzny margines, zewnętrzny margines lub akapit. Każdorazowe przeciągnięcie obiektu w nowe położenie modyfikuje w odpowiedni sposób odległości związane z punktami odniesienia.

Lokowanie obiektu w postaci ramki jest możliwe w kilku wariantach. Podstawowy wariant, określany właśnie nazwą „Ramka” umieszcza obiekt graficzny w taki sposób, aby znajdujący się w dokumencie tekst był w całości czytelny. Tekst opływa ramkę w sposób zależny od jej położenia i ewentualnych dodatkowych opcji.

Wariantem ramki nazywanym „Przylegle” jest taki, w którym tekst opływając obiekt wykorzystuje jego kontur do określenia granicy zasięgu tekstu. Kontur obiektu wyznaczony jest przez „punkty zawijania” a nie przez widoczny kształt samego obiektu czy położenie uchwytów. Użytkownik może zmienić położenie punktów zawijania i zmodyfikować w ten sposób wygląd przylegającego tekstu. Na rysunku poniżej przedstawiam obiekt lokowany „Przylegle”. Uwidaczniam jednocześnie punkty zawijania i kontur wynikający z położenia tych punktów.

Po zastosowaniu tego wariantu pojawia się problem z powtórnym zaznaczeniem obiektu wtedy, gdy jest on całkowicie otoczony tekstem. Wskaźnik myszki nad tekstem ma przez cały czas postać pionowej kreski i w żadnym momencie nie zmienia się w strzałkę sygnalizującą możliwość zaznaczenia obiektu. Aby zaznaczyć taki obiekt należy przejść do trybu zaznaczania obiektów. W tym celu w zakładce „Narzędzia główne” trzeba w grupie poleceń „Edytowanie” rozwinąć polecenie „Zaznacz” i na wyświetlonej liście wybrać „Zaznacz obiekty”. Od tego momentu wskaźnik myszki zmieni się w nachyloną na lewo strzałkę i ignoruje tekst. Kiedy strzałka znajdzie się nad obiektem, przy jej grocie pojawi się charakterystyczny symbol skrzyżowanych strzałek, taki jak na ilustracji 8. i wtedy można obiekt zaznaczyć. Wyłączenie trybu zaznaczania obiektów wykonuje się taką samą sekwencją jak włączanie tego trybu.

Wariant „Przed tekstem” umieszcza ramkę w taki sposób, że tekst przykryty jest obiektem graficznym. Przykład takiego wariantu przedstawia rys. 15.

Taki sposób lokowania przesłoni tekst uniemożliwiając jego odczytanie, ale istniejące możliwości nadania obiektowi cech przeźroczystości umożliwią takie ustawienie, aby obiekt nie przesłaniał całkowicie tekstu.

Kolejny wariant nosi nazwę „Góra i dół”. Powoduje, że obiekt graficzny zostanie umieszczony w pustym obszarze między wierszami tekstu. Akapit nie zostaje przy tym w żaden sposób przerwany i nadal stanowi całą jednostkę tekstu.

Ostatnim wariantem jest „Na wskroś”. Jest to położenie ramki podobne do „Przylegle”. W nim jednak tekst może znajdować się także we wklęsłych zagłębieniach obiektu graficznego. Należy pamiętać, że granice zasięgu tekstu wyznacza kontur wynikający z punktów zawijania. Tutaj chcę się odwołać do przedstawionego już rysunku 13. Dolne wierzchołki gwiazdy łączy pozioma linia konturowa. Jest tak, dlatego że podstawowy kontur wyznaczają elementy wypukłe obiektu. Myślę, że najlepiej zobrazuje to poniższa ilustracja.

Rysunek przedstawia kształt narysowany odręcznie. Jak widać kontur otacza wszystkie wypukłe części tego kształtu, natomiast w dolnej części ignoruje wklęśnięcie. Wariant „Na wskroś” pozwala na wyświetlenie tekstu właśnie w tym „wklęśnięciu”. Aby to jednak było możliwe należy zmienić przebieg konturu gdyż to on właśnie decyduje o przepływie tekstu. O tym jak to się robi napiszę dalej. Poniżej na rysunku można zobaczyć przebieg tekstu w wariancie „Na wskroś”

Dopiero teraz uwidocznią się różnice między „Przylegle” i „Na wskroś”. Przypisanie temu obiektowi wariantu „Przylegle”, mimo iż linia konturu została zmodyfikowana i tak pozycjonuje poszczególne wiersze tekstu względem „wypukłego” konturu. Widać to na ilustracji poniżej, na której ten sam kształt, w tym samym miejscu ma przypisany wariant „Przylegle”.

Gdzie w Wordzie ustala się omówiony sposób lokowania obiektu? We wspomnianej już zakładce „Formatowanie” (jedynie dla obiektu „WordArt” ta zakładka nosi nazwę „Format”) znajduje się grupa poleceń nazwana „Rozmieszczanie”, w tej grupie za sposób lokowania obiektu odpowiada rozwijana lista „Zawijanie tekstu”. Zawiera ona wszystkie omówione przeze mnie warianty lokowania obiektu.

Przedostatnią pozycją tej listy jest „Edycja punktów zawijania” i to właśnie polecenie spowoduje wyświetlenie tych punktów wokół obiektu graficznego. Jeśli obiektem graficznym jest obraz albo grafika ClipArt to ta pozycja jest dostępna tylko wtedy, gdy obiekty te są lokowane, jako „Przylegle” albo „Na wskroś”. Gdy obiektem jest wykres albo SmartArt to wywołanie tego polecenia nie powoduje żadnego działania. Jeśli obiektem graficznym jest kształt albo WordArt, i jest on lokowany inaczej niż „Przylegle” albo „Na wskroś” to wywołanie polecenia edycji punktów zawijania przekształci obiekt do wariantu „Przylegle”.

Manipulowanie konturem zawijania polega na przeciąganiu punktów zawijania w wybrane miejsce. Jeśli na linii konturu potrzebny jest nowy punkt, należy w wybranym miejscu linii kliknąć myszką przytrzymując jednocześnie klawisz CTRL. Jeśli istniejący punkt ma zostać usunięty należy na punkcie zawijania kliknąć myszką także przytrzymując klawisz CTRL. Manipulując konturem można go także odsuwać od grafiki. Kontur nie musi zawierać się wewnątrz ramki.

W grupie poleceń „Rozmieszczanie” widocznej na powyższej ilustracji znajduje się więcej poleceń wpływających na położenie obiektu. Rozwijana lista poleceń „Położenie” pozwala przypisać zaznaczonemu obiektowi lokowanie „Równo z tekstem” albo „Ramka” w jednym z dziewięciu możliwych do wyboru położeń na stronie. Dzięki temu można szybko i łatwo umieścić obiekt np. w lewym górnym rogu albo na środku strony. Lista poleceń „Obrót” umożliwia obrócenie obiektu o 90 stopni w lewo albo w prawo lub wykonanie jego lustrzanego odbicia. Po wybraniu pozycji „Więcej opcji obrotu…” zostaniemy przeniesieni do nowego okna dialogowego, zależnego od zaznaczonego obiektu, w którym można będzie zdefiniować dokładne wartości obrotu w stopniach.

Dwa rozwijane polecenia „Przesuń na wierzch” i „Przesuń na spód” oprócz możliwości przeniesienia obiektu przed albo za tekst, o czym napisałem powyżej, pozwalają przemieszczać obiekty względem siebie w warstwach, jeżeli kilka z nich znajduje się jeden na drugim, lub częściowo się przykrywają.

W tej grupie poleceń znajdują się jeszcze dwa ważne polecenia. Pierwsze z nich to „Wyrównaj” a drugie „Grupuj”. Polecenie „Wyrównaj” rozwija listę możliwości wyrównania obiektu zarówno w poziomie jak i w pionie. Rozwiniętą listę możliwości polecenia „Wyrównaj” prezentuje rys. 21.

Istotnym elementem jest wybór „względem czego” ma następować wyrównanie. Jeśli względem strony to wówczas krawędzie strony staną się elementami odniesienia. Jeśli względem marginesów tymi elementami odniesienia staną się marginesy. Na ilustracji widoczna jest także pozycja „Wyrównaj zaznaczone obiekty”, o której napiszę w dalszej części. Wybrany element odniesienia dotyczy programu Word a nie przetwarzanego dokumentu. Dlatego po jego ustaleniu będzie obowiązywał we wszystkich równolegle otwartych dokumentach.

W tej liście poleceń znajduje się także opcja „Wyświetl linie siatki”. Jej włączenie spowoduje pojawienie się w tle dokumentu siatki pozwalającej lepiej rozmieszczać grafikę. Siatka widoczna jest tylko w trybie pracy „Układ wydruku”. Widok siatki można także włączyć i wyłączyć wykorzystując zakładkę „Widok” a w niej w grupie poleceń „Pokazywanie/ukrywanie” wykorzystać opcję „Linie siatki”. Linie siatki, podobnie jak elementy odniesienia dotyczą Worda jako takiego a nie konkretnego dokumentu, będą zatem widoczne we wszystkich dokumentach, które zostaną otwarte. Wykorzystując ostatnie polecenie z listy „Wyrównaj” – „Ustawienia siatki” – można zmodyfikować ustawienia charakteryzujące siatkę. Polecenie to otworzy okno dialogowe jak na poniższej ilustracji.

„Siatka rysowania” jest jednym z rzadziej wykorzystywanych narzędzi Worda. Większość użytkowników osadzających w swoich dokumentach grafikę robi to intuicyjnie i zapewne nie wie nawet o istnieniu takiego narzędzia ani o możliwościach jego parametryzowania.

Zacznę od parametrów „Ustawienia siatki”, te jak widać określają rozstęp między liniami poziomymi oraz rozstęp między liniami pionowymi siatki. Grupa ustawień „Początek siatki” pozwala wybrać obszar, w jakim siatka będzie wyświetlana. Ustawienia te, podobnie jak „Pokazywanie siatki” nie wymagają specjalnych objaśnień, ich rola i przyjmowane wartości są całkowicie zrozumiałe.

Nie wszyscy jednak wiedzą, że włączenie wyświetlania siatki spowoduje, że manipulowanie obiektami, ich wielkością lub położeniem, będzie możliwe skokowo – o „oczko” siatki. Gdy siatka nie jest widoczna obiekty mogą być przesuwane nawet o pojedyncze piksele. Jeśli jednak chcielibyśmy, aby obiekty zależały zawsze od siatki, należy ustawić opcję „Przyciągaj obiekty do siatki, gdy linie siatki nie są wyświetlane”. Tę różnicę najłatwiej jest zauważyć przy przesuwaniu obiektu za pomocą klawiatury. Klawisze ze strzałkami powodują przesuwanie zaznaczonego obiektu w kierunku wskazywanym przez strzałkę. Jeśli linie siatki są widoczne przesunięcie zawsze następuje o jedno oczko siatki, jeśli linie są niewidoczne, przesunięcie zależy od zaznaczenia wspomnianej opcji.

Nieco inaczej działa opcja w grupie „Przyciąganie obiektów” – „Przyciągaj obiekty do innych obiektów”. Powoduje ona, że jeśli dwa obiekty są przesuwane jeden względem drugiego to oprogramowanie zasygnalizuje momenty, w których poziome lub pionowe krawędzie jednego obiektu będą w jednej linii z takimi krawędziami w drugim obiekcie. Napisałem „zasygnalizuje” gdyż podczas takiego przeciągania obiekt na moment zostanie zatrzymany w pozycji zsynchronizowania jakichś linii mimo ciągłego przeciągania myszki. Jeśli przeciąganie będzie kontynuowane, obiekt zacznie się przesuwać dalej.

Ten efekt najlepiej zauważyć, gdy np. obok siebie zostaną umieszczone dwa obiekty i spróbujemy jeden z nich delikatnie przesuwać w górę lub w dół, przy czym jak już wspomniałem, czynność przesuwania należy realizować myszką. Ta opcja nie oznacza tego, że obiekty zostaną „przyciągnięte”, lecz, że łatwo je ustawić np. w jednej linii.

Zanim przejdę do ostatniego polecenia w grupie „Rozmieszczanie”, do polecenia „Grupuj” kilka słów wprowadzenia.

Jeżeli zachodzi taka potrzeba, obiekty graficzne znajdujące się w dokumencie można „obsługiwać” równocześnie. Można na przykład kilku obiektom nadać takie same rozmiary albo zmieniać ich położenie. Aby to zrealizować należy zaznaczyć te obiekty, które takiemu wspólnemu działaniu mają podlegać. Tutaj pojawia się pierwsze ograniczenie. Są dwie grupy obiektów, które mogą być wspólnie zaznaczone. W pierwszej grupie można wspólnie zaznaczać „Kształty” i obiekty „WordArt” w drugiej: „Obrazy”, „ClipArt”, SmartArt” i „Wykresy”. Aby zaznaczyć kilka obiektów, po zaznaczeniu pierwszego, każdy następny należy „kliknąć” z równocześnie przyciśniętym klawiszem SHIFT. Każdy zaznaczony obiekt zostanie objęty uchwytami. Przeciąganie dowolnego uchwytu w jednym obiekcie spowoduje takie samo przeciągnięcie w każdym z pozostałych obiektów. Także przesunięcie jednego z obiektów przesunie w taki sam sposób wszystkie pozostałe. Jeśli w omówionej już grupie poleceń „Rozmiar” zostaną wpisane wartości wysokości i szerokości, to wszystkie zaznaczone obiekty przyjmą ten wymiar.

Skoro można zaznaczyć równocześnie kilka obiektów to pojawia się pytanie, czy można spowodować, aby te zaznaczone obiekty były traktowane jak jeden większy obiekt. Odpowiedzią jest zastosowanie do takich obiektów polecenia „Grupuj”. I tutaj pojawia się drugie ograniczenie. Grupować można tylko obiekty należące do pierwszej grupy, czyli kształty i obiekty WordArt.

Poniżej na rysunkach przedstawiam trzy przykładowe kształty. Na rysunku wyższym widać te trzy kształty, gdy są – każdy z nich niezależnie – zaznaczone. Na rysunku niższym, te same obiekty przedstawione są, jako zgrupowany pojedynczy obiekt.

Jeśli obiekt jest wynikiem zgrupowania, to można wewnątrz niego zaznaczać obiekty będące jego składowymi. Na dolnym rysunku, równoległościan wchodzący w skład obiektu ma widoczne inne od dotychczas pokazywanych uchwyty. Sygnalizują one zaznaczenie wewnętrznego obiektu w obiekcie zgrupowanym, jednak takiego obiektu ani żadnego innego zaznaczonego w ten sposób nie można modyfikować indywidualnie. Jeżeli któryś z obiektów składowych ma zostać zmieniony (zmienić rozmiar lub położenie) to należy najpierw rozgrupować obiekt. Stosowne polecenie znajduje się na liście poleceń polecenia „Grupuj”. Po dokonaniu zmian można ponownie zgrupować obiekty. Nie trzeba jednak znowu zaznaczać wszystkich obiektów. Wystarczy wskazać jeden, należący do grupy a następnie z listy polecenia „Grupuj” wybrać polecenie „Grupuj ponownie”.

Obraz.

Obraz to jeden z częściej wstawianych obiektów do dokumentów. Są to najczęściej zdjęcia i ilustracje. Wywołanie polecenia „Obraz” w grupie „Ilustracje” zakładki „Wstawianie” otworzy okno dialogowe pozwalające wskazać plik graficzny. Obraz można także wstawić wklejając go z innej aplikacji metodą „kopiuj i wklej”.

Uaktywnienie obiektu typu „Obraz” powoduje pojawienie się nowej zakładki nadrzędnej o nazwie „Narzędzia obrazów”. Zakładce tej przyporządkowana jest jedna zakładka narzędziowa „Formatowanie”. Zawartość tej zakładki ilustruje poniższy rysunek.

Oprócz omawianej już grupy poleceń „Rozmiar” i „Rozmieszczanie” zawiera jeszcze dwie grupy: „Dopasowanie” i „Style obrazów”. Polecenia zawarte w grupie „Style obrazów” dają się dość łatwo rozpracować. W wielu wypadkach już samo zasygnalizowanie któregoś z nich przekształca obraz tak, aby użytkownik zobaczył zamierzony efekt jeszcze przed jego zaakceptowaniem. Tak jest w przypadku powyższej ilustracji, na której zobrazowałem moment naprowadzenia wskaźnika myszki na jedną z opcji odbić w poleceniu „Efekty obrazów”.

Podobnie jest z poleceniami „Jasność”, „Kontrast” i „Koloruj ponownie” w grupie „Dopasowanie”, wskazanie jednej z opcji wybranego polecenia zmieni w stosowny sposób widok obiektu. Chcę natomiast napisać o pozostałych poleceniach w tej grupie. Bardzo proste polecenie „Zmień obraz” pozwala zmienić istniejący obraz na inny. Nowy obraz zastępuje stary nie zmieniając przy tym żadnych ustawień, jakie użytkownik już wykonał.

„Resetuj obraz”. To polecenie przywraca oryginalne ułożenie obrazu usuwając wszystkie wykonane przez użytkownika zmiany. W tym miejscu muszę wyjaśnić procedurę wstawiania obrazów a w szczególności zdjęć. Word usiłuje wstawić obraz w jego oryginalnych rozmiarach. Współczesne aparaty fotograficzne wykonują fotografie z bardzo dużą liczbą pikseli, co skutkuje miedzy innymi tym, że formalny rozmiar zdjęcia jest także bardzo duży. Wyrażany w centymetrach często przekracza 30 x 40 cm. Word wstawiając obraz ma do dyspozycji zazwyczaj kartkę o formacie A4 a rozmiar oryginalny znacznie przekracza rozmiary arkusza, zmniejsza zatem zdjęcie tak, aby zmieściło się na stronie. Zresetowanie obrazu przywróci mu jego oryginalne wymiary i na stronie zobaczymy tylko fragment zdjęcia. Bardzo wiele osób, aby ponownie umieścić obraz na stronie dokumentu zmniejsza zdjęcie realizując to poprzez wielokrotne przeciąganie myszką narożnych uchwytów obiektu. Jest to proces kłopotliwy i długotrwały, dlatego przypominam o możliwości wpisania potrzebnych wymiarów w okienkach znajdujących się w grupie „Rozmiar”. Wspomnę teraz o okienku dialogowym „Rozmiary” otwieranym przyciskiem zaznaczonym na rys, 10. Jego naciśnięcie otworzy okno zatytułowane „Rozmiar” o wyglądzie jak poniżej:

Okienko zawiera dwie zakładki, ta zatytułowana „Tekst alternatywny” dotyczy sytuacji przygotowywania ilustracji w dokumentach tworzonych do opublikowania na stronach internetowych i nie będzie tu omawiana. Zakładka „Rozmiar” umożliwia natomiast podanie dokładnych wymiarów obiektu, są to te same okienka wymiarów jak w grupie „Rozmiar”. Okienko „Obrót” pozwala podać w stopniach kąt obrócenia obiektu od 0° do 359°. Poniżej znajdują się dwa okienka także pozwalające na podanie wymiarów szerokości i wysokości, ale jako wartości względnych wyrażonych w procentach. Gdy zaznaczona jest opcja: „Względem oryginalnego rozmiaru obrazu” wartości dotyczą rozmiaru względem oryginału, gdy opcja jest wyłączona – aktualne rozmiary obiektu stanowią 100% i podane wartości dotyczyć będą tego rozmiaru.

Znajdująca się tu opcja „Zablokuj współczynnik proporcji” decyduje o tym czy można zmienić każdy wymiar indywidualnie czy nie. Jeśli opcja jest zaznaczona wystarczy zmienić jeden wymiar – drugi przyjmie wartość automatycznie. Dzięki temu manipulując rozmiarami obiektu unikamy jego deformacji.

W dolnej części, w okienkach dotyczących przycinania, można ustalić granice przycięć dla każdej strony obiektu.

Na samym dole okienka nad przyciskiem „Resetuj” mającego to samo znaczenie, co wspomniane polecenie „Resetuj obraz” w grupie „Dopasowanie”, znajduje się informacja o oryginalnych rozmiarach obiektu. Przyglądając się wartościom w tym przykładzie, zwróćmy uwagę na to, że umieszczony w dokumencie obiekt mimo dość dużych rozmiarów na stronie (prawie 6 x 4,5 cm) w rzeczywistości jest zmniejszony prawie dwudziestokrotnie.

Okna dialogowego „Rozmiar” można nie zamykać i po zaznaczeniu kolejnego obiektu ustalać nowe parametry w tym obiekcie, ale tylko takie, jakie dla zaznaczonego nowego obiektu są dostępne a to jest możliwe jedynie dla obrazów, grafiki Clipart, wykresów i obiektów SmartArt.

Ze wstawianiem zdjęć wiąże się jeszcze jeden problem. Wielkość pliku dokumentu. Każdy wstawiony obiekt, niezależnie od ustalonych rozmiarów, „dołącza” do dokumentu swoją objętość. Łatwo sobie wyobrazić, że dodanie np. dziesięciu zdjęć, z których każde będzie miało np. 4MB pojemności, znacznie powiększy wielkość całego dokumentu. Wracając więc do ostatniego przykładu, dobrze byłoby aby objętość wstawionego obiektu odpowiadała jego rozmiarowi w dokumencie a nie wielkości oryginalnej. Temu celowi służy polecenie „Kompresuj obrazy”.

Kompresowanie obrazów dotyczy jednak tylko pewnej klasy obiektów określanej terminem „obiekty rastrowe”. Nie wnikając tu w szczegóły i rozważania teoretyczne, spośród najbardziej znanych plików kompresować można m.in. te obrazy, które zapisane są w plikach o rozszerzeniach nazwy: JPG, JPEG, BMP, TIFF, PNG i GIF. Nie zostaną skompresowane pliki o rozszerzeniach nazw takich jak WMF, EMF czy EPS.

Polecenie kompresowania obrazów otworzy takie okno:

W oknie wystarczy potwierdzić przyciskiem „OK” chęć wykonania kompresji obrazów, przy czym należy podjąć decyzję o tym, czy kompresja będzie dotyczyła wszystkich obrazów w dokumencie, czy tylko zaznaczonych.

O trybie kompresji obrazów decydują „Ustawienia kompresji”, które można zmienić w oknie dialogowym dostępnym po naciśnięciu przycisku „Opcje…”. Kolejne okno dialogowe ma postać:

Pierwsza opcja decyduje o tym czy kompresja będzie wykonana automatycznie – „Automatycznie wykonaj kompresje podstawową przy zapisywaniu”, druga – czy w kompresowanych obrazie ma zostać zachowana ta jego część, która została przycięta.

Ostatnia grupa opcji, „Docelowy format wyjściowy” decyduje o jakości obrazu w ten sposób, że określamy z jaką gęstością upakowane zostaną elementy obrazu. 220 ppi oznacza, że na jednym calu wymiaru obrazu (25,6 mm) zostanie upakowane 220 punktów tworzących ten obraz. W najsłabszym wariancie tych punktów będzie 96. Docelowy format wpłynie na możliwości manipulowania rozmiarem obrazu w przyszłości, szczególnie jego powiększaniem. Obraz o formacie 220 ppi można w razie konieczności nieco powiększyć nie tracąc zbyt na jego jakości. Obraz o formacie 96 ppi już przy niewielkim powiększeniu będzie tracił kontury i ostrość.

Aby zilustrować działanie kompresji podam taką informację. Dokument zawierający wyłącznie obraz (fotografię), którego parametry widoczne są na ilustracji 25. Zajmuje 936 kB pojemności na dysku. Ten sam dokument, po skompresowaniu obrazu do formatu 220 ppi (przy wymiarach takich jak na ilustracji) zajmuje na dysku już tylko 91 kB.

Po skompresowaniu obrazu jego oryginalnymi wymiarami stają się te nowe. Nie można już przywrócić rozmiarów obiektu do zgodnego ze źródłem, na którego podstawie został wstawiony.

Obiekt clipart.

Te specyficzne obiekty graficzne należą do różnych kategorii. Mogą być obrazami typu takiego jak omówiłem to w poprzednim rozdziale (należą tu pliki GIF czy JPG), mogą być grafikami wektorowymi (pliki WMF), które poza brakiem możliwości kompresji podlegają takim samym co obrazy poleceniom ale mogą także być grafikami zgodnymi z kształtami i wówczas podlegają poleceniom plików tego typu. Wśród obiektów clipart znajdują się także pliki dźwiękowe. Wspomniane powyżej pliki GIF są plikami grafiki animowanej. Word nie animuje tych grafik, choć sam efekt animacji można podejrzeć. Wstawianie tego typu grafiki ma sens, gdy tworzony dokument po zapisaniu go w formacie HTML ma stać się stroną internetową.

Wywołanie polecenia wstawiania obiektu clipart, otwiera po prawej stronie dodatkowy boczny panel. Przy jego pomocy można wybrać żądaną grafikę a także zarządzać tymi obiektami. Górna część panelu pokazana jest na rys. 28.

Każdy plik będący obiektem clipart ma przypisane słowa kluczowe, które pozwalają łatwiej odnajdywać potrzebne grafiki. W polu „Wyszukaj” panelu można wpisać słowo kluczowe a po naciśnięciu przycisku „Przejdź” otrzymać zestaw grafik pasujących do wpisanego słowa. Ilustracja obrazuje grafiki dla wybranego słowa kluczowego: „świat”. Można zawęzić bądź rozszerzyć zakres przeszukiwania wykorzystując rozwijane okienka „Wyszukaj w:” oraz „Wyniki powinny mieć postać:”. Kliknięcie przycisku „Przejdź” gdy pole wyszukaj jest niewypełnione oznacza zakwalifikowanie do wybranych wszystkich grafik.

Kliknięcie w wybraną miniaturę grafiki wstawi ją do dokumentu. Kliknięcie prawym przyciskiem myszki na miniaturze pokaże menu kontekstowe, także widoczne na ilustracji. Użycie pozycji „Podgląd/Właściwości” otworzy nowe okno informacyjne, w którym można odczytać wiele informacji o grafice, m.in. można zobaczyć listę słów kluczowych przypisanych obiektowi, nazwę i położenie pliku. Jeśli analizowany obiekt jest grafiką animowaną, to w tym oknie informacyjnym będzie widoczna animacja.

Menu kontekstowe zawiera także pozycję „Edytuj słowa kluczowe…”, pozwala ono zdefiniować nowe słowa kluczowe dla wskazanej grafiki. Okienko podglądu tego polecenia także odtwarza animację a ponadto pozwala przejść do następnego albo poprzedzającego obiektu wyświetlanego zestawu i dodanie w nich nowych słów kluczowych.

W dolnej części panelu znajduje się zestaw poleceń pozwalających na zarządzanie obiektami Clipart. Tę część panelu przedstawia rysunek poniżej.

Samo obsługiwanie grafiki Clipart zależy od jej charakteru. Jeśli odpowiada on obiektom typu „Obraz”, kliknięcie obiektu otworzy zakładkę narzędziową omówioną już przy obiektach tego typu. Jeśli będzie to typ „Kształt” to otwarta zostanie zakładka narzędziowa charakterystyczna dla kształtów.

Kształty.

Obiekty typu „Kształt” zostały opracowane i wprowadzone z myślą o możliwości tworzenia wewnątrz dokumentu szeroko rozumianych graficznych schematów, diagramów, struktur organizacyjnych lub wszelkiego rodzaju grafik o charakterze symbolicznym. Cechą charakterystyczną kształtu jest to, że można go skalować bez utraty jakości obrazu. We wcześniejszych wersjach Worda obiekty te nosiły nazwę autokształtów, co znajduje odbicie w występujących w niektórych miejscach niezmienionych nazwach okien lub parametrów. Kształt, a w większości utworzonych grafik wiele różnych kształtów tworzących kompletną grafikę, umieszcza się w przestrzeni strony.

Od Worda w wersji 2007 wprowadzony został jeszcze jeden sposób umieszczania kształtów, mianowicie umieszczania ich w obszarze obiektu nazywanego kanwą. Kanwa jest w tym przypadku nadrzędnym obiektem graficznym, prostokątem, wewnątrz którego umieszczane są inne kształty. Kanwa sama w sobie jest także obiektem graficznym i jako takiemu można przypisać jej (mu) właściwości nadawane kształtom.

Korzystanie z kanwy nie jest obowiązkowe, ale obiekty w niektórych aspektach zachowują się odmiennie wtedy, gdy są na kanwie.

Wywołanie polecenia „Kształty” otwiera okno wyboru pokazane na rys. 30.

Okno wyboru zawiera miniaturki kształtów pogrupowane tematycznie. Specyficzną grupę stanowi pierwsza na pokazanej liście. Nie zawiera ona miniatur w jakiś sposób wiążących się ze sobą, lecz miniatury kształtów ostatnio użytych. Ostatnią pozycją w tej rozwiniętej strukturze jest możliwość utworzenia nowej kanwy: „Nowa kanwa rysunku”.

Wstawienie kanwy umieszcza ją w dokumencie w taki sam sposób jak inne wstawiane obiekty i lokuje zazwyczaj „Równo z tekstem”. Standardowe ustawienia opcji programu Word powodują, że kształty wstawiane są do dokumentu bezpośrednio na stronę dokumentu. Można jednak ustalić opcję mówiącą, że wstawienie nowego kształtu ma jednocześnie utworzyć kanwę dla tego kształtu. Ta opcja to: „Automatycznie utwórz kanwę rysunku podczas wstawiania Autokształtów”. Znajduje się ona we wspomnianych już wcześniej opcjach programu Word (Opcje programu Word – Zaawansowane – Opcje edycji). Jeśli opcja jest uaktywniona, to każdy kształt wstawiany poza kanwą, utworzy w miejscu kursora tekstowego nową kanwę, wewnątrz której znajdzie się napis „Utwórz tutaj rysunek”. Napis ten zniknie po wyrysowaniu wybranego kształtu.

Jednocześnie ze wstawieniem kanwy pojawia się nowa zakładka nadrzędna „Narzędzia do rysowania” mająca jedną skojarzoną zakładkę „Formatowanie”. Układ tej zakładki przedstawia rysunek poniżej, przy czym aby zachować czytelność ilustracji pokazuję tę zakładkę podzieloną na dwie części.

Zakładka ta pojawi się także wówczas, gdy na stronie zostanie umieszczony jakikolwiek kształt wybrany z okna wyboru. Samo umieszczenie kształtu w dokumencie wymaga wybrania miniaturki go reprezentującej, co spowoduje zmianę wyglądu wskaźnika myszki na wyraźny symetryczny krzyż. Teraz wystarczy nacisnąć lewy przycisk myszki i – trzymając go naciśnięty – wyznaczyć prostokątny obszar, którego rozmiar zadecyduje o wielkości wstawianego kształtu. W przypadku rysowania linii wystarczy przeciągnąć wskaźnik myszki do punktu kończącego linię. Narysowany w ten sposób kształt lokowany jest w dokumencie „Przed tekstem”.

Jeżeli zakładka pokazana na rysunku 31. jest widoczna, to kolejne kształty można rysować wybierając je z grupy poleceń „Wstawianie kształtów”. Kształty umieszczane na kanwie nie mają zdefiniowanego żadnego lokowania. Leżą na kanwie a więc nie mają żadnych właściwości związanych z zawijaniem tekstu, to kanwa ma te właściwości. To jest pierwsza różnica między kształtem umieszczonym w dokumencie a kształtem umieszczonym na kanwie. Trzeba też wiedzieć, że krańcowymi granicami kanwy są najdalej wysunięte punkty obiektów znajdujących się na niej. Obszar kanwy można powiększać, ale zmniejszać tylko do granicznych położeń punktów. Kliknięcie prawym przyciskiem myszki na kanwie otworzy menu kontekstowe kanwy pokazane na rysunku poniżej.

W tym menu przydatne mogą być trzy polecenia:

• „Dopasuj” – dostępne tylko wtedy, gdy na kanwie znajdują się przynajmniej dwa obiekty. Powoduje ono dopasowanie wymiarów kanwy do granic wyznaczonych przez kształty obiektów.
• „Rozwiń” – powodujące zwiększenie każdego wymiaru kanwy o pół cala (ok. 1,27 cm.) bez zmiany rozmiarów kształtów.
• „Skaluj rysunek” – pozwalające zmienić rozmiar kanwy z równoczesnym przeskalowaniem znajdujących się na niej kształtów. Polecenie to uaktywnia znane już uchwyty pojawiające się przy standardowych obiektach. Aby powrócić do kanwy należy ponownie wywołać polecenie „Skaluj rysunek” albo kliknąć poza kanwą i powrócić do niej.

Podczas rysowania kształtów a w szczególności kształtów podstawowych – zaliczę do nich: linie i strzałki, prostokąt i elipsę – można trzymać przyciśnięty klawisz SHIFT. Wpływa to na rysowane kształty następująco: w przypadku wykreślania linii lub strzałki, zboczenie kierunku rysowanego obiektu jest możliwe, lecz tylko skokowo, o krotności 15°, w przypadku wykreślania prostokąta powstawać będzie kwadrat a w przypadku wykreślania elipsy – okrąg.

Pojedynczy kształt w dokumencie spotykany jest w zasadzie sporadycznie, częściej różne kształty tworzą pewna graficzną strukturę, np. taką jak na poniższym rysunku.

W tego typu konstrukcjach duże znaczenie ma zachowanie integralności całego rysunku. Chodzi przede wszystkim o to, aby przypadkowo nie usunąć, zmienić lub przesunąć jakiegokolwiek składnika tworzącego całościowy obraz. To tutaj najbardziej przydają się omawiane już polecenia zawarte w poleceniu „Grupuj”. Grupowanie wielu obiektów może być kłopotliwe, ze względu na ich ilość, czasami także rozmiary, gdyż wydawać się może, że każdy element musi zostać kliknięty indywidualnie z przytrzymanym klawiszem SHIFT. Wiele obiektów na raz łatwo można zaznaczyć poprzez objęcie ich ramką konturową powstającą podczas przeciągania myszki z przyciśniętym lewym przyciskiem. W obrębie kanwy można to zrobić od razu. Jeśli kształty znajdują się na stronie trzeba najpierw przejść w tryb zaznaczania obiektów. W zakładce „Narzędzia główne” w grupie poleceń „Edytowanie” rozwinąć polecenie „Zaznacz” i wybrać: „Zaznacz obiekty”. Od tej chwili wystarczy wykreślić myszką taki prostokątny obszar, aby w nim znalazły się wszystkie obiekty, które mają zostać zaznaczone. Tą metodą zaznaczone zostaną tylko te obiekty, które w całości zmieściły się wewnątrz wykreślonego prostokąta niezależnie czy wyznaczony został na kanwie czy w obszarze strony. Tryb zaznaczania obiektów należy wyłączyć tą samą sekwencją poleceń, jaką został włączony.

Podczas konstruowania rysunków tego typu ujawnia się kolejna różnica między rysowaniem na stronie i kanwie. Dotyczy ona rysowania linii łączników i strzałek. Gdy obiekty te znajdują się na stronie, można je umieszczać w dowolny sposób a w szczególności dowolnie łączyć (wskazywać) obiekty dwuwymiarowe. Gdy tego typu obiekty umieszczane są na kanwie to łączenie (wskazywanie) obiektów dwuwymiarowych możliwe jest tylko od i do jednego ze zdefiniowanych punktów docelowych. Na poniższej animacji można zobaczyć jak powstaje takie połączenie. Dodatkową cechą tego typu łączenia na kanwie jest także to, że przesuwanie obiektów połączonych w ten sposób, modyfikuje kształty łączników i strzałek tak, aby obiekty te były stale połączone. Tę sytuację także można zobaczyć na przedstawionej animacji.

Prezentacja po konwersji. Naprowadź myszkę na ten tekst aby przeczytać uwagę.

W zakładce „Formatowanie” nadrzędnej zakładki „Narzędzia do rysowania” znajdują się trzy grupy poleceń: „Style kształtów”, „Efekty cienia” i „Efekty 3-W”. Polecenia zawarte w tych grupach wpływają na wygląd kształtów. Jeśli zaznaczonych jest kilka obiektów, albo zaznaczony obiekt jest obiektem zgrupowanym to polecenia te wpływają na wszystkie zaznaczone bądź wchodzące w skład grupy obiekty.

„Style kształtów” – ta grupa poleceń pozwala wybrać z dostępnej galerii ogólny styl kształtu. Ponadto, jeżeli taki wybór jest niewystarczający, pozwala samodzielnie wskazać sposób wypełnienia kształtu udostępniając możliwości wyboru koloru, obrazu, gradientu, tekstury lub deseniu. Obiektom, którym nie przypisano cech trójwymiarowości można przypisać kontury określając ich kolor, grubość i rodzaj kreski tworzącej kontur a nawet deseń konturu, jeśli grubość kreski jest na tyle duża, że deseń będzie widoczny. Można też zmienić kształt obiektu na inny.

„Efekty cienia” – to polecenie pozwala dodać do kształtów cień, przy czym jest to możliwe tylko wówczas, gdy nie wykorzystuje się efektu 3-W. Polecenie rozwija okienko wyboru rzucanego cienia oraz możliwość wyboru koloru tego cienia. Polecenie to przedstawione jest na rys. 34.

Wybór cienia pokazany jest w sposób obrazowy i łatwo jest zorientować się, w jaki sposób będzie oddziaływał z kształtem. Obok rozwijanego polecenia wyboru znajduje się dodatkowa ikonka, a właściwie pięć ikonek, na ilustracji zakreślonych czerwonym prostokątem, pozwalających na przesuwanie rzucanego cienia we wskazanych kierunkach (ikonki zewnętrzne) lub wyłączenie albo włączenie cienia (ikonka centralna). Wyłączenie cienia wyłącza go a ponowne włączenie włącza taki cień, jaki był ostatnio ustawiony dla tego kształtu.

„Efekty 3-W” – to przypisanie kształtowi cech obiektu trójwymiarowego. Rozwiniętą listę wyboru rodzaju trójwymiarowości przedstawia rys. 35.

Także w tym poleceniu obrazowy sposób przedstawienia rodzaju tego efektu ułatwia jego wybór. Jednak polecenie to pozwala na ustalenie dodatkowych opcji dla wybranego efektu. Możliwy jest wybór koloru tego trzeciego wymiaru. Można także określić „głębokość” obiektu wybierając jeden z dostępnych parametrów wyrażony w punktach. Wartość „nieskończoności” jest dostępna dla obiektów z perspektywą. Można określić kierunek obiektu przestrzennego, sposób prezentacji ścian obiektu poprzez wybór sposobu jego oświetlenia (tę sytuację obrazuje ilustracja) czy w końcu określenie rodzaju powierzchni. Podobnie do polecenia cieniowania, obok umieszczone jest pięcioikonkowe polecenie pozwalające włączyć lub wyłączyć efekt trójwymiarowości (ikonka centralna) albo obracać obiekt wokół wybranej osi we wskazanym kierunku (ikonki zewnętrzne).

Omówione powyżej parametry regulujące wizualizację kształtu są analogiczne do omawianej w innym opracowaniu wizualizacji pola tekstowego. W tamtym opracowaniu przedstawiłem animację obrazującą wykorzystywanie tych parametrów, dlatego ponownie przytoczę ją w tym opracowaniu, aby nie odsyłać czytelnika w inne miejsce.

Prezentacja po konwersji. Naprowadź myszkę na ten tekst aby przeczytać uwagę.

Wspominałem już, że kształty zwykle wykorzystywane są do tworzenia rozmaitych diagramów czy schematów. Dlatego poniżej zamieszczam jeszcze jedną animację, której celem jest zasygnalizowanie możliwości edytora w zakresie tworzenia grafiki złożonej z kształtów. Efektem końcowym ma być diagram pokazany poniżej.

Sposobów utworzenia takiego rysunku jest wiele i to, co przedstawiłem jest jedynie jednym z nich. Kilka słów wyjaśnienia. Do każdego kształtu (za wyjątkiem linii i strzałek) można dodać tekst. Dodanie tekstu skutkuje przekształceniem kształtu w pole tekstowe. O takich polach napisałem w innym opracowaniu poświęconym urozmaicaniu struktury dokumentu tekstowego i można o tym poczytać tutaj. Gdy kształt zawiera dodany tekst, kliknięcie kształtu nie ujawnia zakładki „Formatowanie” w obszarze zakładki nadrzędnej „Narzędzia do rysowania”, lecz tak samo nazywającą się zakładkę w zakładce nadrzędnej „Narzędzia pól tekstowych”. Te zakładki różnią się między sobą tylko pierwszą grupą poleceń. W zakładce „Narzędzi do rysowania” znajduje się grupa „Wstawianie kształtów” a w zakładce „Narzędzia pól tekstowych” – „Tekst”. Gdy zaznaczono kilka kształtów i wśród nich są zarówno te zawierające tekst jak i kształty „czyste” – ujawnione zostaną obie zakładki nadrzędne.

Przygotowując prezentacje uruchomiłem Worda w mniejszym oknie niż cały ekran, dlatego zakładki wyglądają inaczej niż wtedy, gdy rozłożone są na całej szerokości ekranu. Chodziło mi o to, aby nie zmniejszać za bardzo całego pokazu, gdyż byłby wówczas nieczytelny.

Prezentacja po konwersji. Naprowadź myszkę na ten tekst aby przeczytać uwagę.

Diagram można także tworzyć bezpośrednio w obszarze strony. Wówczas po jego utworzeniu warto zgrupować wszystkie elementy w jeden obiekt. Przypomnę, że aby wykorzystać metodę obejmowania obiektów w celu ich zgrupowania – znajdujących się na stronie – wykorzystać należy polecenie „Zaznacz – Zaznacz obiekty” znajdujące się w grupie „Edytowanie” w narzędziach głównych.

SmartArt.

Ten specjalny rodzaj grafiki jest dedykowany problematyce tworzenia diagramów, schematów blokowych, obrazowania procesów, hierarchii czy relacji. W gruncie rzeczy zwalnia on użytkownika od pracowitego tworzenia tego typu grafiki za pomocą kształtów, jednocześnie ułatwia tworzenie złożonych struktur.

Po wybraniu ikony SmarArt otwarte zostaje okno wyboru typu i rodzaju tej grafiki. Typy grafik wykazane są w lewej kolumnie, w środkowej prezentowane są schematycznie konkretne rodzaje grafik wskazanego typu. Wybrana grafika wraz z krótkim opisem jej zastosowania pojawia się w kolumnie prawej. Ilustracja poniżej przedstawia wstępny wybór grafiki „Cykl tekstowy” w typie grafik dotyczących cyklu.

Przyciskiem „OK” grafika zostanie wstawiona do dokumentu. Równocześnie z wstawieniem grafiki pojawi się nadrzędna zakładka „Narzędzia grafiki SmartArt”. Zakładka będzie zawierała dwie zakładki podrzędne: „Projektowanie” i „Formatowanie”.

Dostępność poleceń zawartych w tych zakładkach, w szczególności w zakładce „Projektowanie”, silnie zależy typu zastosowanej grafiki. Pokażę to na przykładzie wstawienia grafiki z powyższej ilustracji. Po zatwierdzeniu wyboru przyciskiem „OK” w dokumencie pojawi się następujący obraz:

Każde miejsca oznaczone zapisem [Tekst] pozwalają wpisać dowolny tekst do przedstawionego diagramu. Można to zrobić bezpośrednio, klikając w odpowiednie miejsce na diagramie, można też rozwinąć listę tekstową za pomocą przycisku zaznaczonego na powyższym rysunku. Jego użycie otworzy boczny panel pozwalający wprowadzić wymagane teksty. Ta sama grafika po otwarciu tego bocznego panelu wyglądać będzie następująco:

Panel zamyka się jego własnym przyciskiem zamykania. Całkowite usunięcie tekstu powoduje usuniecie także tego konkretnego elementu (poziomu) grafiki. W tym konkretnym przykładzie usunięta zostanie także jedna ze strzałek. Po wprowadzeniu wpisów tekstowych sam diagram może wyglądać tak jak na ilustracji poniżej.

Z diagramu usunąłem jedną pozycję, bowiem pory roku są tylko cztery. Zakładka „Projektowanie” zawiera grupy poleceń, które niejako definiują się same. Grupy te to: „Układy”, „Zmień kolory” i „Style grafiki SmartArt”. Naprowadzenie myszki na jedną z wyświetlanych w tej grupie ikon wprowadza chwilowe zmiany do całej grafiki pozwalając zaobserwować wpływ wybranej pozycji na wygląd obiektu jeszcze przed zaakceptowaniem takiej zmiany. Grupa „Resetowanie”, a właściwie jedyne polecenie w tej grupie „Resetuj grafikę” usuwa z grafiki zmiany wprowadzone przez zastosowanie poleceń z grup „Zmień kolory” oraz „Style grafiki SmartArt” a także te wprowadzone za pomocą zakładki „Formatowanie”.

Pokażę pierwszą grupę zakładki „Projektowanie”, grupę „Tworzenie grafiki”. Przedstawia ją poniższy rysunek:

Ilustracja przedstawia tę grupę z rozwiniętą listą polecenia „Dodaj kształt”. Nowy kształt – dla użytego typu grafiki „Cykl” – można dodać tylko „po” albo „przed” wcześniej klikniętym elementem. Pozostałe opcje są niedostępne, co wynika z charakteru tego diagramu. Aby wskazać miejsce, względem którego nowy kształt zostanie dodany, należy przed wywołaniem polecenia kliknąć albo wybrany tekst, albo wybrany kształt, albo ustawić kursor tekstowy we właściwym miejscu w panelu bocznym.

Pozostałe dostępne polecenia w tej grupie to: „Od prawej do lewej”, zmieniające kierunek strzałek (w przypadku cyklu) albo porządek tekstu w innych typach oraz „Okienko tekstu” – odgrywające tę samą rolę, co przycisk na bocznej krawędzi ramki, czyli otwierające panel boczny obiektu. Pozostałe polecenia tej grupy nie dotyczą typu „Cykl”, więc nie są dostępne.

Zakładka „Formatowanie” dla obiektów SmartArt umożliwia indywidualne zmiany w wyglądzie poszczególnych elementów składowych grafiki. Zakładka ta zawiera dwie grupy poleceń znane już z wcześniejszych opisów. To „Rozmieszczanie” i „Rozmiar”. Polecenia tych grup realizują te same, opisane już funkcje z tym, że poza poleceniami obrotu, wpływają na cały obiekt bez względu na zaznaczone w nim elementy. W grafice SmartArt występują trzy rodzaje elementów: kształty, teksty i pola tekstowe. Zakładka „Formatowanie” ma oddzielną grupę do zarządzania kształtami i oddzielną do manipulowania tekstami. Rysunek poniżej prezentuje tę zakładkę podzieloną na trzy części.

Pierwsza grupa poleceń – „Kształty” pozwala zwiększać lub zmniejszać wybrany kształt, zmienić jego wygląd lub przekształcić grafikę do trybu dwuwymiarowego po to, aby w wygodny sposób móc dokonać wymaganych zmian. Polecenie „Edytuj w 2-W” jest dostępne dla grafik, którym w fazie projektowania przypisano styl 3-W. Po wykonaniu modyfikacji ponowne użycie tego polecenia przywraca uprzedni styl.

Grupa poleceń „Style kształtów” pozwala manipulować kształtami. Polecenia te wpływają na kształty i pola tekstowe. Można wybrać propozycję z wbudowanych stylów lub wykorzystując trzy polecenia: „Wypełnienie kształtu”, „Kontury kształtu” i „Efekty kształtów” ustalić własny wygląd elementu. Jeśli w SmartArcie nie będzie zaznaczony żaden kształt, te trzy wymienione polecenia odniosą się do całego obiektu a wbudowane style będą niedostępne.

Grupa poleceń „Style tekstu WordArt” wpływa na wygląd tekstu. Tutaj także można skorzystać z zaproponowanej listy stylów albo wykorzystując analogiczne polecenia „Wypełnienie…”, „Kontury…” i „Efekty…” określić samodzielnie prezentację tekstu. Jeżeli żaden element nie będzie zaznaczony to polecenia te będą wpływały na wszystkie teksty znajdujące się w obiekcie. Teksty umieszczone w grafice można dodatkowo modyfikować wykorzystując grupę „Czcionka” w zakładce „Narzędzia główne”. Zmiany wprowadzone poleceniami z tej grupy także są usuwane po zastosowaniu polecenia „Resetuj grafikę”.

Nie sposób jest opisać w tym krótkim rozdziale wszystkich niuansów związanych z grafiką SmartArt. Zakładam, że zainteresowani eksperymentując znajdą rozwiązania własnych wizji.

Opisując tworzenie i edytowanie grafiki powoływałem się przede wszystkim na polecenia znajdujące się w zakładkach. Trzeba pamiętać, że Word dysponuje bogatym zestawem menu kontekstowych, wywoływanych kliknięciem prawym przyciskiem myszki na konkretnym elemencie dokumentu. Dotyczy to wszystkich aspektów pracy z dokumentem a więc także przypadku grafiki. Rozpoznanie i wykorzystywanie tej metody pozostawiam czytelnikom.